Γνωρίστε τα εργασιακά σας δικαιώματα και τις υποχρεώσεις

Οι υποχρεώσεις των εργαζομένων

Οι εργαζόμενοι έχουν υποχρέωση να εφαρμόζουν τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας και να φροντίζουν -ανάλογα με τις δυνατότητες τους- για την ασφάλεια και την υγεία των ίδιων και των άλλων ατόμων που επηρεάζονται από τις ενέργειες και παραλείψεις τους κατά την εργασία.

Ειδικότερα, οι εργαζόμενοι οφείλουν:

• Να χρησιμοποιούν σωστά τις μηχανές, τις συσκευές, τα εργαλεία, τις επικίνδυνες ουσίες, τα μεταφορικά και άλλα μέσα.
• Να χρησιμοποιούν σωστά τον ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό τους.
• Να μην θέτουν εκτός λειτουργίας, αλλάζουν ή μετατοπίζουν αυθαίρετα τους μηχανισμούς ασφάλειας των μηχανών, εργαλείων, συσκευών, εγκαταστάσεων.
• Να αναφέρουν αμέσως στον εργοδότη όλες τις καταστάσεις που παρουσιάζουν άμεσο και σοβαρό κίνδυνο για την ασφάλεια και την υγεία τους.
• Να διευκολύνουν τον εργοδότη, ώστε να καταστεί δυνατή η εκπλήρωση όλων των καθηκόντων ή απαιτήσεων, που επιβάλλονται από την αρμόδια επιθεώρηση εργασίας στον εργοδότη για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων.
• Να διευκολύνουν τον εργοδότη, ώστε να μπορεί να εγγυηθεί ότι το περιβάλλον και οι συνθήκες εργασίας είναι ασφαλείς και χωρίς κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία εντός του πεδίου δραστηριότητάς τους.

Συλλογικές συμβάσεις εργασίας

Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας υπογράφονται από τις εργοδοτικές οργανώσεις και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων.

Η βασικότερη συλλογική σύμβαση εργασίας είναι η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) και υπογράφεται μεταξύ της ΓΣΕΕ και των εργοδοτικών οργανώσεων και καθορίζει τους ελάχιστους όρους εργασίας, μισθών και ημερομισθίων στον ιδιωτικό τομέα. Σε καμία περίπτωση οι αποδοχές ενός εργαζομένου δεν μπορούν να είναι κατώτερες της ΕΓΣΣΕ.

Πλην της ΕΓΣΣΕ, για ειδικότερους κλάδους, επαγγέλματα ή επιχειρήσεις είναι δυνατή η σύναψη Κλαδικών, Ομοιοεπαγγελματικών ή Επιχειρησιακών Συμβάσεων μεταξύ των συνδικαλιστικών οργανώσεων και εργοδοτικών οργανώσεων, οι οποίες είναι ευνοϊκότερες ως προς τους μισθολογικούς και μη μισθολογικούς όρους (π.χ. ημέρες δικαιούμενων αδειών) ως προς την ΕΓΣΣΕ.

Τι δικαιούται ο εργαζόμενος μισθολογικά;

Μετά την ψήφιση του 2ου Μνημονίου, γνωστότερου και ως «Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016» με τον Ν.4093/2012 και ειδικότερα με την Υποπαράγραφο ΙΑ11, θεσπίστηκε νέο σύστημα καθορισμού νόμιμου κατωτάτου μισθού υπαλλήλων και ημερομισθίων εργατοτεχνιτών, το οποίο θα είναι σε ισχύ μέχρι τη λήξη της περιόδου οικονομικής προσαρμογής.

Με βάση το Νόμο προβλέπονται οι ακόλουθοι κατώτατοι μισθοί:

α) Για τους υπάλληλους άνω των 25 ετών ο κατώτατος μισθός ορίζεται 586,08 ευρώ και για τους εργατοτεχνίτες άνω των 25 ετών το κατώτατο ημερομίσθιο ορίζεται σε 26,18 ευρώ.

β) Για τους υπάλληλους κάτω των 25 ετών ο κατώτατος μισθός ορίζεται 510,95 ευρώ και για τους εργατοτεχνίτες κάτω των 25 ετών το κατώτατο ημερομίσθιο ορίζεται σε 22,83 ευρώ.

γ) i) Ο κατά τα άνω κατώτατος μισθός των υπαλλήλων άνω των 25 ετών προσαυξάνεται με ποσοστό 10% για κάθε τριετία προϋπηρεσίας και έως τρεις τριετίες και συνολικά 30% για προϋπηρεσία 9 ετών και άνω και το κατώτατο ημερομίσθιο των εργατοτεχνιτών άνω των 25 ετών προσαυξάνεται με ποσοστό 5% για κάθε τριετία προϋπηρεσίας και έως έξι τριετίες και συνολικά 30% για προϋπηρεσία 18 ετών και άνω.

1. ii) Ο κατά τα άνω κατώτατος μισθός των υπαλλήλων κάτω των 25 ετών προσαυξάνεται με ποσοστό 10% για μία τριετία προϋπηρεσίας και για προϋπηρεσία 3 ετών και άνω και το κατώτατο ημερομίσθιο των εργατοτεχνιτών κάτω των 25 ετών προσαυξάνεται με ποσοστό 5% για κάθε τριετία προϋπηρεσίας και έως δύο τριετίες και συνολικά 10% για προϋπηρεσία 6 και άνω ετών.

δ) Οι ως άνω προσαυξήσεις προϋπηρεσίας καταβάλλονται σε εργαζόμενο με προϋπηρεσία σε οποιονδήποτε εργοδότη και με οποιαδήποτε ειδικότητα, για μεν τους εργατοτεχνίτες μετά τη συμπλήρωση του 18ου έτους της ηλικίας τους, για δε τους υπαλλήλους μετά τη συμπλήρωση του 19ου έτους της ηλικίας τους και ισχύουν για την συμπληρωθείσα υπηρεσία την 14.2.2012.

ε) Πέραν της μηνιαίας τακτικής προσαύξησης λόγω προϋπηρεσίας καμία άλλη προσαύξηση δεν περιλαμβάνεται στο νομοθετικώς καθορισμένο κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο.

στ) Έως ότου η ανεργία διαμορφωθεί σε ποσοστό κάτω του 10% αναστέλλεται η προσαύξηση του νομοθετικώς καθορισμένου νόμιμου κατώτατου μισθού και ημερομισθίου για προϋπηρεσία, που συμπληρώνεται μετά την 14.2.2012.

ζ) Ατομικές συμβάσεις εργασίας και συλλογικές συμβάσεις εργασίας κάθε είδους δεν επιτρέπεται να ορίζουν μηνιαίες τακτικές αποδοχές ή ημερομίσθιο πλήρους απασχόλησης κατώτερο από το νομοθετικώς καθορισμένο κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο.

Τι άδειες, δώρα και επιδόματα δικαιούται ο εργαζόμενος;

Βάσει του Α.Ν. 539/1945, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 6 του Ν. 3144/2003 και το άρθρο 1 του Ν.3302/2004 καθορίζονται τα θέματα λήψης ετήσιας άδειας με αποδοχές στους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα.

Κανονική άδεια: Με βάση τους ανωτέρω νόμους προβλέπεται ότι όλοι οι εργαζόµενοι οι οποίοι συνδέονται µε σύµβαση ή σχέση εργασίας ορισµένου ή αορίστου χρόνου, δικαιούνται να λάβουν ετήσια άδεια µε αποδοχές από την έναρξη της απασχόλησής τους σε συγκεκριµένη υπόχρεη επιχείρηση. Η άδεια αυτή χορηγείται από τον εργοδότη αναλογικώς (ποσοστό) µε βάση το χρονικό διάστηµα που απασχολήθηκε ο εργαζόµενος στον εργοδότη αυτό. Η αναλογία της χορηγούµενης αδείας υπολογίζεται βάσει ετήσιας άδειας 20 εργάσιµων ηµερών επί πενθηµέρου εβδοµαδιαίας εργασίας και 24 εργάσιµων ηµερών, επί εξαηµέρου, η οποία αντιστοιχεί σε 12 µήνες συνεχούς απασχόλησης κατά το πρώτο ημερολογιακό έτος. (έως 31/12)

Κατά το δεύτερο ημερολογιακό έτος και αφού συμπληρωθεί δωδεκάμηνη εργασία, οι εργαζόμενοι δικαιούνται 21 εργάσιμες ημέρες επί πενθηµέρου εβδοµαδιαίας εργασίας και 25 εργάσιµων ηµερών, επί εξαηµέρου εβδομαδιαίας εργασίας.

Κατά το τρίτο και για τα επόμενα έτη, ο εργαζόμενος δικαιούται από την 1η Ιανουαρίου κάθε έτους την κανονική του άδεια με αποδοχές, ήτοι 22 εργάσιμες ημέρες επί πενθηµέρου εβδοµαδιαίας εργασίας και 26 εργάσιµων ηµερών, επί εξαηµέρου εβδομαδιαίας εργασίας.

Μετά τη συμπλήρωση 10 ετών στον ίδιο εργοδότη ή 12 σε οποιοδήποτε εργοδότη ο εργαζόμενος δικαιούται άδεια 25 εργασίμων ημερών επί πενθηµέρου εβδοµαδιαίας εργασίας και 30 εργάσιµων ηµερών, επί εξαηµέρου εβδομαδιαίας εργασίας.

Μετά τη συμπλήρωση 25 ετών σε οποιοδήποτε εργοδότη ο εργαζόμενος δικαιούται μία επιπλέον ημέρα πλέον των 25 και 30 εργασίμων ημερών για πενθήμερη ή εξαήμερη εβδομαδιαία εργασία αντίστοιχα.

Η άδεια επιτρέπεται σε περισσότερες από 2 περιόδους, από τις οποίες η μία πρέπει να είναι τουλάχιστον 10 εργασίμων ημερών επί πενθημέρου απασχόλησης και 12 εργασίμων ημερών επί εξαημέρου απασχόλησης, εκτός αν το ζητήσει διαφορετικά για τη μία εκ των 2 περιόδων ο εργαζόμενος και πάντα με τη συναίνεση του εργοδότη.

Αποδοχές αδείας: Ο εργαζόμενος δικαιούται στη διάρκεια της αδείας του τις αποδοχές που θα έπαιρνε αν εργαζόταν κανονικά στην επιχείρηση.

Επίδομα αδείας: Ο εργαζόμενος δικαιούται λήψης επιδόματος αδείας το οποίο προκαταβάλλεται στον εργαζόμενο κατά την έναρξη της αδείας του και είναι ίσο με τις αποδοχές των ημερών αδείας με ανώτατο το ½ του μισθού για τους μισθωτούς και των 13 ημερομισθίων για τους ημερομίσθιους.

Αποζημίωση αδείας: Σε περίπτωση που ο εργοδότης δε χορηγήσει έως το τέλος του έτους την ετήσια άδεια που δικαιούται ο εργαζόμενος, οφείλει να καταβάλλει τις αποδοχές αδείας του εργαζομένου προσαυξημένες κατά 100%.

Εξυπακούεται ότι σε περίπτωση οικειοθελούς αποχώρησης του εργαζομένου ή απολύσεώς του, ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλλει στον εργαζόμενο ως αποζημίωση των αριθμό των υπολειπομένων ημερών που δικαιούτο ο εργαζόμενος ως την αποχώρησή του.

Δώρα Πάσχα/Χριστουγέννων: Ο εργαζόμενος στον ιδιωτικό τομέα δικαιούται λήψης Δώρων Πάσχα και Χριστουγέννων. Ο υπολογισμός αυτών γίνεται με αναλογία ημερών, λαμβάνοντας υπόψη το διάστημα 1/1-30/4 για το Δώρο Πάσχα και 1/5-31/12 για το Δώρο Χριστουγέννων αντίστοιχα.

Είναι προφανές ότι σε περίπτωση που ο εργαζόμενος είναι απασχολούμενος καθ’ όλα τα ανωτέρω διαστήματα δικαιούται λήψης ολόκληρων των προαναφερθέντων δώρων.

Λοιπές άδειες: Πλην των ανωτέρω δικαιούμενων αδειών, ο εργαζόμενος δικαιούται λήψης και μίας σειράς άλλων αδειών, οι οποίες δεν έχουν τον τακτικό χαρακτήρα της κανονικής αδείας. Αυτές επιγραμματικά είναι:

• Άδεια γάμου: 5 ημέρες μετά αποδοχών σε 5ήμερο σύστημα απασχόλησης και 6 ημέρες σε 6ήμερο σύστημα απασχόλησης.
• Άδεια γέννησης τέκνου: 2 ημέρες μετά αποδοχών.
• Άδεια τοκετού και λοχείας: Είναι διάρκειας 56 ημερών (πριν τον τοκετό) και 63 ημερών (μετά τον τοκετό) αντίστοιχα από την ημερομηνία τοκετού. Επιδοτείται για 15 ημέρες (σε περίπτωση απασχόλησης μικρότερης του έτους) ή 30 ημέρες (σε περίπτωση απασχόλησης μεγαλύτερης του ενός έτους) από τον εργοδότη και από το ΙΚΑ και μετά την πάροδο των ανωτέρω ημερών επιδοτείται μόνον από το ΙΚΑ. Σε περίπτωση που η εργαζόμενη αμείβεται με αποδοχές μεγαλύτερες των κατωτάτων βάσει ΕΓΣΣΕ η διαφορά μεταξύ των κατωτάτων και των συμφωνηθέντων αποδοχών επιδοτείται από τον ΟΑΕΔ με ειδική αίτηση στο φορέα από τον εργαζόμενο.
• Άδεια θηλασμού και φροντίδας τέκνων: Άφιξη 1 ώρα αργότερα ή αποχώρηση 1 ώρα νωρίτερα από την εργασία των εργαζόμενων μητέρων για διάστημα 30 μηνών. Ο εν λόγω χρόνος είναι δυνατόν να τροποποιηθεί με αίτηση του εργαζομένου προς τον εργοδότη (π.χ. 2 ώρες ημερησίως για τους πρώτους 12 μήνες και 1 ώρα για 6 επιπλέον μήνες). Εφόσον δε γίνει χρήση από τη μητέρα (ακόμα και αν δεν εργάζεται) το μειωμένο ωράριο μπορεί να το ζητήσει και ο πατέρας.
• Ειδική άδεια προστασίας μητρότητας: Χορηγείται στις εργαζόμενες μητέρες μετά τη λήξη της άδειας τοκετού και λοχείας και είναι διάρκειας έως 6 μηνών. Επιδοτείται από τον ΟΑΕΔ.
• Γονική άδεια ανατροφής τέκνου: Χορηγείται μέχρι συμπληρώσεως ηλικίας των 6 ετών για το τέκνο και είναι άνευ αποδοχών κατόπιν σχετικής αίτησης στον εργοδότη.
• Ειδική άδεια για μονογονεϊκές οικογένειες: Είναι διάρκειας 6 ημερών ή 8 ημερών σε περίπτωση ύπαρξης 3 τέκνων ή περισσοτέρων και χορηγείται ετησίως κατόπιν αίτησης στον εργοδότη. Δεν πρέπει να συμπίπτει χρονικά με την αρχή ή το τέλος της κανονικής άδειας. Προκειμένου να χορηγηθεί η άδεια, τα τέκνα δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερα των 12 ετών.
• Άδεια για ασθένεια μελών οικογενείας: Είναι διάρκειας 6 ημερών (για ένα τέκνο), 8 ημερών (για 2 τέκνα) ή 14 ημερών (για 3 τέκνα και άνω), είναι άνευ αποδοχών και χορηγείται κατόπιν αιτήσεως στον εργοδότη με την προϋπόθεση ότι τα τέκνα δεν είναι μεγαλύτερα των 16 ετών ή εφόσον είναι μεγαλύτερα των 16 χορηγείται εφόσον χρήζουν ιδιαίτερης φροντίδας λόγω βαριάς ασθένειας ή αναπηρίας. Χορηγείται επίσης για ασθένεια άλλων μελών οικογενείας όπως ανύπαντρα αδέρφια, γονείς, σύζυγο κλπ.
• Άδεια σχολικών επιδόσεων τέκνων: Είναι διάρκειας έως 4 ημερών, μετά αποδοχών και χορηγείται σε έναν εκ των 2 γονέων για τέκνα έως 16 ετών. Χορηγείται πάντοτε τμηματικά και ποτέ για περισσότερο από 1 εργάσιμη ημέρα κάθε φορά.
• Άδεια για μετάγγιση αίματος/αιμοκάθαρση: Είναι διάρκειας 22 εργασίμων ημερών ή 10 εργασίμων ημερών ετησίως για τα τέκνα έως 16 ετών που χρήζουν μετάγγισης αίματος ή αιμοκάθαρσης, είναι μετά αποδοχών και χορηγείται κατόπιν αιτήσεως στον εργοδότη, εφόσον προηγουμένως του έχει γνωστοποιηθεί προηγουμένως η ανάγκη λήψης της εν λόγω αδείας.
• Άδεια λόγω AIDS: Είναι διάρκειας ενός μήνα/έτος και είναι μετά αποδοχών.
• Άδεια λόγω θανάτου συγγενούς: Είναι διάρκειας 2 ημερών και είναι μετά αποδοχών. Χορηγείται σε περίπτωση θανάτου συζύγου, τέκνων, γονέων και αδελφών εξ αίματος ή εξ αγχιστείας.
• Άδεια σπουδών: Είναι διάρκειας 30 εργασίμων ημερών για μαθητές ή φοιτητές και 10 εργασίμων ημερών για μεταπτυχιακούς σπουδαστές. Είναι άνευ αποδοχών και χορηγείται κατόπιν προσκόμισης στον εργοδότη σχετικής βεβαίωσης που να πιστοποιεί τη συμμετοχή των σπουδαστών στις εξετάσεις. Για τους μαθητές/φοιτητές χορηγείται καθ’ όλη τη διάρκεια της φοίτησης και για 2 επιπλέον έτη, ενώ για τους μεταπτυχιακούς σπουδαστές είναι μόνον για 2 έτη.
• Εκλογική άδεια: Είναι μετά αποδοχών και χορηγείται για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος. Ο αριθμός των ημερών εξαρτάται από την απόσταση ως εξής:

Για τους εργαζόμενους με 5θήμερο:

Α) 200-400χλμ, μία εργάσιμη ημέρα

Β) 401χλμ και άνω, 2 εργάσιμες ημέρες

Γ) Για νησιά, έως 3 ημέρες

Για τους εργαζόμενους με 6ήμερο:

Α) 100-200χλμ, μία εργάσιμη ημέρα

Β) 201-400χλμ, 2 εργάσιμες ημέρες

Γ) 401χλμ και άνω, 3 εργάσιμες ημέρες

Δ) Για νησιά, έως 3 ημέρες.

Άδεια αναπήρων: Είναι διάρκειας 6 εργασίμων ημερών και χορηγείται σε αναπήρους με ποσοστό αναπηρίας μεγαλύτερο του 50%, οι οποίοι υπάγονται στις διατάξεις του άρθ.1 παρ.1 περ. β΄ εδ. α’ του Ν. 2643/98.